เรื่อง การบัญชีเกี่ยวกับกิจการร่วมค้า

เรื่อง การบัญชีเกี่ยวกับกิจการร่วมค้า

ความหมายและความสำคัญของกิจการร่วมค้า

1.            ความหมายของกิจการร่วมค้า

คำว่า Venture แปลว่า การเสี่ยง ซึ่งหมายถึง การเสี่ยงโดยพ่อค้าฝากสินค้าไปกับกัปตันเรือเพื่อขายสินค้าตามเมืองต่างๆปัจจุบันคำว่า Venture หมายถึงการทำงานอย่างใดอย่างหนึ่งที่มีขอบเขตจำกัด เป็นงานเล็ก ๆ ที่มีช่วงสั้นหรือมีลักษณะเป็นการชั่วคราว โดยปกติเป็นงานที่เสี่ยงต่อการหากำไร ซึ่งการลงทุนที่มีลักษณะเป็นการชั่วคราวนี้แยกออกเป็น 2 ลักษณะคือ

              1.1 Single Venture ซึ่งหมายถึง การดำเนินธุรกิจที่กระทำโดยบุคคลเดียวหรือกิจการเดียว ในการปฏิบัติทางการบัญชี จะเห็นได้ว่า Single Venture นั้นจะทำได้ง่ายกล่าวคือจะมีบัญชีเงินลงทุน(Investment Account) ในสมุดบัญชีของผู้ประกอการในการบันทึกบัญชีจะบันทึกบัญชีเงินลงทุนและค่าใช้จ่ายประเภทต่างๆทางด้านเดบิตส่วนรายรับจากการประกอบกิจการนั้นจะบันทึกทางด้านเครดิต เมื่อสิ้นสุดการดำเนินงาน ถ้าบัญชีเงินลงทุนมียอดเดบิตจะแสดงถึงผลขาดทุนสุทธิ แต่ถ้าบัญชีเงินลงทุนมียอดเครดิตก็แสดงถึงผลกำไรสุทธิผลกำไรหรือขาดทุนสุทธิดังกล่าวนั้นจะถูกโอนปิดเข้าบัญชีทุนของเจ้าของกิจการต่อไป

               1.2 Joint Venture หรือการร่วมค้า หมายถึง บุคคลตั้งแต่สองคนหรือกิจการค้าตั้งแต่สองกิจการขึ้นไปร่วมประกอบการค้า ซึ่งมีลักษณะเป็นการชั่วคราวและมีขอบเขตจำกัดโดยหวังผลกำไรมาแบ่งปันกัน ดังนั้น การร่วมค้าจังมรลักษณะเช่นเดียวกับการเป็นหุ่นส่วนกันการร่วมค้าจึงได้นำกฎหมายว่าด้วยหุ้นส่วนมาใช้บังคับแต่การร่วมค้าจะแตกต่างไปจากกิจการห้างหุ้นส่วนตรงที่ว่ากิจการร่วมค้าเป็นกิจการที่กระทำเป็นการชั่วคราว ไม่ใช่ดำเนินไปตามปกติที่ต่อเนื่องกัน ขอบเขตของงานจึงอยู่เพียงการกระทำอย่างใดอย่างหนึ่ง ดังนั้นอำนาจหน้าที่ของผู้ร่วมค้าจึงถูกจำกัดไปด้วยโดยที่กิจการร่วมค้าเมื่อสิ้นสุดของการร่วมค้าก็เป็นอันเลิกกัน ตามปกติแล้วผู้ร่วมค้าจะมีการประชุมเลือกตั้งผู้จัดการขึ้นมาคนหนึ่งเป็นผู้บริการงาน ตลอดจนเป็นผู้รับผิดชอบในการจัดทำงบสรุปผลการดำเนินงานต่างๆ และผู้บริการที่ได้รับเลือกผู้นั้นก็จะได้รับค่าตอบแทนเป็นกรณีพิเศษ

2. ความสำคัญของกินการร่วมค้า

ในปัจจุบันมักจะไม่พบเห็นการประกอบกิจการลักษณะการร่วมค้า นอกจากจะเป็นบริษัทข้ามชาติขนาดใหญ่ที่ไปแสวงหางานในต่างประเทศ เช่น การประมูลร่วมกันกับบริษัทของท้องถิ่นเพื่อทำงานแต่ละโครงการ ซึ่ง APB Opinion NO.18 ระบุไว้ดังนี้

รูปแบบของการร่วมค้า

  การร่วมค้ามีรูปแบบและโครงสร้างหลายประเภท มาตรฐานการบัญชีฉบับนี้กำหนดการร่วมค้าเป็นประเภทใหญ่ๆไว้ 3 ประเภท คือ การดำเนินงานที่ควบคุมร่วมกัน สินทรัพย์ที่ควบคุมร่วมกัน และกิจการที่ควบคุมร่วมกัน การร่วมค้าทั้ง 3 ประเภทเป็นไปตามคำนิยามของการร่วมค้าซึ่งตามปกติมีลักษณะทุกข้อดังนี้

         1. ผู้ร่วมค้าสองรายหรือมากกว่าขึ้นไปมีความผูกพันโดยข้อตกลงร่วมค้าตามสัญญา

         2. ข้อตกลงตามสัญญากำหนดให้มีอำนาจในการควบคุมร่วมกัน

รายการค้าระหว่างผู้ร่วมค้ากับการร่วมค้า

ผู้ค้าร่วมต้องรับรู้ส่วนของกำไรหรือขาดทุนที่เกิดจากการโอนหรือขายสินทรัพย์ให้แก่การร่วมค้าตามเนื้อหาของรายการค้าที่เกิดขึ้น หากผู้ร่วมค้าโอนสินทรัพย์พร้อมกับความเสี่ยงและผลตอบแทนที่มีนัยสำคัญของความเป็นเจ้าของให้แต่การร่วมค้าและหากการร่วมค้ายังคงครอบครองสินทรัพย์นั้นอยู่ ผู้ร่วมค้าต้องรับรู้กำไรหรอขาดทุนในงบการเงินของผู้ร่วมค้าเฉพาะส่วนที่เป็นส่วนได้เสียของผู้ร่วมค้าอื่น อย่างไรก็ตาม ผู้ร่วมค้าต้องรับรู้ผลขาดทุนทั้งจำนวนเมื่อมีหลักฐานสนับสนุนว่าสินทรัพย์ที่โอนหรือขายให้แก่กิจการร่วมค้ามีมูลค่าสุทธิที่จะได้รับลดลงในกรณีของสินทรัพย์หมุนเวียนหรือมีผลขาดทุนจากการด้อยค่าเกิดขึ้น

การเปิดเผยข้อมูล

  1. ผู้ร่วมค้าต้องเปิดเผยจำนวนรวมของรายการหนี้สินที่อาจเกิดขึ้นต่อไปนี้แยกต่างหากจากรายการหนี้สินที่อาจจะเกิดขึ้นอื่น ยกเว้นกรณีที่ผลขาดทุนจากรายการดังกล่าวไม่น่าที่จะเกิดขึ้น

         1.1 หนี้สินที่อาจเกิดขึ้นซึ่งผู้ร่วมค้าเป็นผู้ก่อให้เกิดขึ้นอันเนื่องมาจากการมีส่วนได้เสียในกิจการร่วมค้า และหนี้สินที่อาจเกิดขึ้นซึ่งเกิดขึ้นร่วมกับผู้ร่วมค้าอื่น

         1.2 หนี้สินที่อาจเกิดขึ้นของการร่วมค้า เฉพาะส่วนที่ผู้ร่วมค้าอาจต้องรับผิดชอบ

         1.3 รายการหนี้สินที่อาจเกิดขึ้นจากการที่ผู้ร่วมค้าอาจต้องรับภาระหนี้สินของผู้ร่วมค้าอื่นในการร่วมค้า

2. ผู้ร่วมค้าต้องเปิดเผยจำนวนรวมของภาระผูกพันของตนที่เกิดจากการมีส่วนได้เสียในการร่วมค้าทุกข้อดังต่อไปนี้แยกต่างหากจากภาระผูกพันอื่น

         2.1 ภาระผูกพันเกี่ยวกับการลงทุนของผู้ร่วมค้าที่เกิดจากการมีส่วนร่วมได้เสียในกิจการร่วมค้าและภาระผูกพันด้านเงินลงทุนที่เกิดขึ้นร่วมกับผู้ร่วมค้าอื่น

        2.2 ส่วนแบ่งในภาระผูกพันด้านเงินทุนในการร่วมค้า

3. ผู้ร่วมค้าต้องเปิดเผยรายการและคำอธิบายเกี่ยวกับส่วนได้เสียในการร่วมค้าที่มีนัยสำคัญและสัดส่วนของส่วนได้เสียในส่วนของเจ้าของที่มีในกิจการที่ควบคุมร่วมกันผู้ร่วมค้ารับรู้ส่วนได้เสียของตนในกิจการที่ควบคุมร่วมกันโดยนำรายการต่างๆของกิจการที่ควบคุมร่วมกันมารวมกับรายการที่คล้ายคลึงกันในงบการเงินของตน

4. ผู้ร่วมค้าต้องเปิดเผยวิธีการที่ใช้ในการรับรู้ส่วนได้เสียในกิจการที่ควบคุมร่วมกัน

ประเภทของธุรกิจที่ดำเนินธุรกิจร่วมค้า

        ร้านห้างหุ้นส่วนหรือบริษัทสามรถที่จะดำเนินธุรกิจได้หลายประเภทด้วยกันไม่ว่าจะขายสินค้าหรือบริการ ธุรกิจร่วมค้าซึ่งมีลักษณะคล้ายกับห้างหุ้นส่วน สามารถประกอบธุรกิจขายสินค้าหรือบริการได้ ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างของธุรกิจร่วมค้า

1.ธุรกิจขายสินค้า

     ธุรกิจแบบนี้จะมีผู้ร่วมค้าตั้งแต่ 2 คนขึ้นไป โดยฝ่ายหนึ่งจะทำหน้าที่จัดหาสินค้าเพื่อขาย และผู้ร่วมค้าอีกฝ่ายจะทำหน้าที่เป็นผู้จัดการขาย

2.ธุรกิจการจัดสรรที่ดิน

     ธุรกิจแบบนี้จะมีผู้ร่วมค้าคนหนึ่งมีกรรมสิทธิ์ในที่ดิน และนำที่ดินดังกล่าวมาร่วมลงทุนในกิจการส่วนผู้ร่วมค้าคนอื่นจะนำเงินสด สินทรัพย์และแรงงานมาลงทุน

3.ธุรกิจการสร้างและจัดจำหน่ายภาพยนตร์

     ธุรกิจแบบนี้จะมีผู้ร่วมค้าหลายคน ประกอบไปด้วยผู้ที่ดำเนินการเกี่ยวกับการติดต่อนักประพันธ์การทำบทภาพยนตร์ การจัดหานักแสดง ผู้กำกับการแสดง ผู้อำนวยการสร้าง รวมถึงผู้ให้เงินทุน

สาเหตุที่มีการทำธุรกิจแบบร่วมค้า

การทำธุรกิจใดๆก็ตาม จะต้องมีการวางแผนหาสาเหตูของการจัดทำ เช่นเดียวกันสาเหตุของการจัดทำธุรกิจร่วมค้าสืบเนื่องมาจากสาเหตุดังนี้

1.การลดความเสี่ยงภัย

2.เพื่อรวบรวมเงินทุน

3.การรวบรวมความรู้ความสามารถจากบุคคลต่างๆ

4.การประหยัดค่าใช้จ่าย

5.ประโยชน์ทางกฎหมาย

การบันทึกบัญชีกิจการร่วมค้า

โดยทั่วไปมี 2 วิธีด้วยกัน ขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของกิจการที่จะนำไปใช้ วิธีการบันทึกบัญชีดังกล่าวคือ

วิธีที่ 1 ไม่เปิดสมุดบัญชีร่วมค้าอีกชุดหนึ่ง

วิธีนี้ผู้ร่วมค้าแต่ละคนจะจดบันทึกรายการร่วมค้าทั้งสิ้นในสมุดบัญชีของตนเอง โดยไม่เปิดสมุดบัญชีชุดร่วมค้าต่างหากอีกชุดหนึ่ง เพราะรายการค้ามีจำนวนน้อยและระยะเวลาการดำเนินงานเป็นระยะเวลาสั้นๆ

การบันทึกบัญชี-วิธีที่ 1 ไม่เปิดสมุดบัญชีร่วมค้าอีกชุดหนึ่ง

รายการค้า	ผู้ร่วมค้าคนที่ 1	ผู้ร่วมค้าคนที่ 2
1.ผู้ร่วมค้าคนที่ 1 นำสินค้ามาลงทุน  วิธี Periodic Inventory System	ร่วมค้า                    xx       สินค้าส่งไปกิจการร่วมค้า       xx	ร่วมค้า                    xx         ผู้ร่วมค้าคนที่ 1          xx
วิธี Perpetual Inventory System	ร่วมค้า                    xx         สินค้า                               xx	ร่วมค้า                    xx         ผู้ร่วมค้าคนที่ 1          xx
2.ผู้ร่วมค้าคนที่ 1 จ่ายค่าขนส่งสินค้า	ร่วมค้า                    xx         เงินสด                                 xx	ร่วมค้า                    xx         ผู้ร่วมค้าคนที่ 1          xx
3.ผู้ร่วมค้าคนที่ 1 นำเงินสด/สินทรัพย์อื่นมาลงทุน	ผู้ร่วมค้าคนที่ 2       xx         เงินสด/สินทรัพย์อื่น          xx	เงินสด/สินทรัพย์อื่น     xx          ผู้ร่วมค้าคนที่ 1          xx
4.ผู้ร่วมค้าคนที่ 1 กู้เงินจากธนาคาร	เงินสด                    xx         เงินกู้                                   xx	ไม่บันทึกบัญชี
5.ผู้ร่วมค้าคนที่ 1 ส่งเงินที่กู้มาให้ ผู้ร่วมค้าคนอื่น	ผู้ร่วมค้าคนที่ 2        xx          ร่วมค้า                               xx	เงินสด                       xx          ผู้ร่วมค้าคนที่ 1         xx
6. ผู้ร่วมค้าคนที่ 2ขายสินค้าเป็นเงินสด	ผู้ร่วมค้าคนที่ 2         xx          ร่วมค้า                           xx	เงินสด                     xx          ร่วมค้า                      xx
7.ผู้ร่วมค้าคนที่ 2 ขายสินค้าเป็นเงินเชื่อ	ผู้ร่วมค้าคนที่ 2         xx           ร่วมค้า                           xx	ลูกหนี้                      xx          ร่วมค้า                   xx
8.ผู้ร่วมค้าคนที่ 2 จ่ายค่าขนส่งสินค้า	ร่วมค้า                    xx         ผู้ร่วมค้าคนที่ 2                  xx	ร่วมค้า                    xx         เงินสด                      xx
9.ผู้ร่วมค้าคนที่ 2 รับคืนสินค้าจากลูกค้า	ร่วมค้า                    xx         ผู้ร่วมค้าคนที่ 2                  xx	ร่วมค้า                    xx         เงินสด/ลูกหนี้         xx
10.ผู้ร่วมค้าคนที่ 2 รับชำระหนี้จากลูกหนี้เป็นตั๋วเงิน มีดอกเบี้ย	ไม่บันทึกบัญชี	ตั๋วเงินรับ                xx           ลูกหนี้                    xx

รายการค้า	ผู้ร่วมค้าคนที่ 1	ผู้ร่วมค้าคนที่ 2
11.ผู้ร่วมค้าคนที่ 2 รับเงินตามตั๋วเงินรับพร้อมดอกเบี้ย	ผู้ร่วมค้าคนที่ 2                  xx         ร่วมค้า(เฉพาะดอกเบี้ย)     xx	เงินสด                    xx           ตั๋วเงินรับ               xx            ร่วมค้า                    xx
12.ผู้ร่วมค้าคนที่ 2 รับชำระหนี้จากลูกหนี้	ไม่บันทึกบัญชี	เงินสด                     xx          ลูกหนี้                      xx
13.ผู้ร่วมค้าคนที่ 2 รับชำระหนี้จากลูกหนี้และให้ส่วนลดแก่ลูกหนี้	ร่วมค้า(เฉพาะส่วนลด)   xx          ผู้ร่วมค้าคนที่ 2             xx	เงินสด                           xx ร่วมค้า(เฉพาะส่วนลด)  xx            ลูกหนี้                        xx
14.ผู้ร่วมค้าคนที่ 2 รับชำระหนี้จากลูกหนี้และตัดลูกหนี้เป็นหนี้สูญ	ร่วมค้า(เฉพาะหนี้สูญ)   xx          ผู้ร่วมค้าคนที่ 2             xx	เงินสด                           xx ร่วมค้า(เฉพาะหนี้สูญ)  xx            ลูกหนี้                        xx
15.ผู้ร่วมค้าคนที่ 1 ซื้อสินค้าให้กิจการร่วมค้าไว้ขาย เป็นเงินสด	ร่วมค้า                    xx         เงินสด                           xx	ร่วมค้า                       xx          ผู้ร่วมค้าคนที่ 1         xx
16.ผู้ร่วมค้าคนที่ 1 ซื้อสินค้าให้กิจการร่วมค้าไว้ขาย เป็นเงินเชื่อ	ร่วมค้า                    xx         เจ้าหนี้                           xx	ร่วมค้า                       xx          ผู้ร่วมค้าคนที่ 1         xx
17.ผู้ร่วมค้าคนที่ 1 ส่งคืนสินค้าที่ให้กิจการร่วมค้าเนื่องจากชำรุด	เงินสด/เจ้าหนี้                    xx         ร่วมค้า                          xx	ผู้ร่วมค้าคนที่ 1         xx          ร่วมค้า                       xx
18.ผู้ร่วมค้าคนที่ 1 ออกตั๋วสัญญาใช้เงินมีดอกเบี้ย ชำระหนี้ให้เจ้าหนี้	เจ้าหนี้                    xx         ตั๋วเงินจ่าย                          xx	ไม่บันทึกบัญชี
19.ผู้ร่วมค้าคนที่ 1 ชำระหนี้ตามตั๋วเงินจ่ายพร้อมดอกเบี้ย	ตั๋วเงินจ่าย                           xx ร่วมค้า(เฉพาะดอกเบี้ย)  xx            เงินสด                        xx	ร่วมค้า(เฉพาะดอกเบี้ย)   xx          ผู้ร่วมค้าคนที่ 1             xx
20.ผู้ร่วมค้าคนที่ 1 ชำระหนี้ให้เจ้าหนี้ได้รับส่วนลดจากเจ้าหนี้	เจ้าหนี้                    xx         เงินสด                          xx	ไม่บันทึกบัญชี

รายการค้า	ผู้ร่วมค้าคนที่ 1	ผู้ร่วมค้าคนที่ 2
21.ผู้ร่วมค้าคนที่ 1 ชำระหนี้ให้เจ้าหนี้ได้รับส่วนลดจากเจ้าหนี้	เจ้าหนี้                           xx           เงินสด                           xx           ร่วมค้า(เฉพาะดอกเบี้ย)  xx	ผู้ร่วมค้าคนที่ 1         xx         ร่วมค้า(เฉพาะส่วนลด)    xx
22.คิดค่านายให้ผู้ร่วมค้าที่ขายสินค้าได้	ร่วมค้า                           xx           ผู้ร่วมค้าคนที่ 2          xx	ร่วมค้า                           xx           รายได้ค่านายหน้า          xx
23.คิดค่าป่วยการ/ดอกเบี้ยให้ผู้ร่วมค้าที่นำสินค้า/สินทรัพย์มาลงทุน	ร่วมค้า                           xx         ค่าป่วยการรับ/ดอกเบี้ยรับ xx	ร่วมค้า                           xx           ผู้ร่วมค้าคนที่ 1          xx
24.คิดเงินเดือนให้ผู้ร่วมค้า	ร่วมค้า                    xx           เงินเดือนรับ               xx            ผู้ร่วมค้าคนที่ 2          xx	ร่วมค้า                    xx           เงินเดือนรับ               xx            ผู้ร่วมค้าคนที่ 1          xx
25.บันทึกรายการปรับปรุง เช่นผู้ร่วมค้าคนที่ 1 บันทึกค่าใช้จ่ายของกิจการร่วมค้าเป็นของตนเอง	ร่วมค้า                           xx            ค่าใช้จ่าย                 xx	ร่วมค้า                           xx           ผู้ร่วมค้าคนที่ 1          xx
26.ปิดบัญชีร่วมค้าและแบ่งกำไรขาดทุนจากกิจการร่วมค้า-กรณีกำไรจากกิจการร่วมค้า	ร่วมค้า                    xx           กำไรจากการร่วมค้า       xx            ผู้ร่วมค้าคนที่ 2              xx	ร่วมค้า                    xx           กำไรจากการร่วมค้า       xx            ผู้ร่วมค้าคนที่ 1              xx
-กรณีขาดทุนจากกิจการร่วมค้า	ขาดทุนจากการร่วมค้า   xx ผู้ร่วมค้าคนที่ 2              xx            ร่วมค้า                        xx	ขาดทุนจากการร่วมค้า   xx ผู้ร่วมค้าคนที่ 1              xx            ร่วมค้า                        xx
27.ปิดบัญชีผู้ร่วมค้าและจ่ายเงินคงค้างระหว่างกัน -กรณีผู้ร่วมค้าคนที่ 1 เป็นผู้รับเงิน	เงินสด                           xx           ผู้ร่วมค้าคนที่ 2          xx	ผู้ร่วมค้าคนที่ 1         xx         เงินสด                        xx
-กรณีผู้ร่วมค้าคนที่ 2 เป็นผู้จ่ายเงิน	ผู้ร่วมค้าคนที่ 2              xx            เงินสด                         xx	เงินสด                           xx           ผู้ร่วมค้าคนที่ 1          xx

หลักการบันทึกบัญชีร่วมค้า

ด้านเดบิต

ด้านเครดิต

1.นำสินค้ามาลงทุน                                    1. ขายสินค้า

2.ซื้อสินค้า                                                 2.ส่งคืนสินค้า

3.ค่าขนส่งสินค้า                                        3.ส่วนลดรับ

4.ส่วนลดจ่าย                                             4.ดอดเบี้ยรับ

5.รับคืนสินค้า                                            5.ส่วนแบ่งขาดทุนจากกิจการร่วมค้า

6.หนี้สูญ

7.ดอกเบี้ยจ่าย

8.ค่านายหน้า

9.ค่าป่วยการ

10.ส่วนแบ่งกำไรจากกิจการร่วมค้า

*ส่วนแบ่งขาดทุนจากกิจการร่วมค้า  –กรณีที่ยอดรวมด้านเดบิต>ยอดรวมด้านเครดิต

**ส่านแบ่งกำไรจากกิจการร่วมค้า     -กรณีที่ยอดรวมด้านเดบิต<ยอดรวมด้านเครดิต